Μικρά Ασία (1922) – Κύπρος (1974). Από την Αλάγια στη Νεάπολη Λευκωσίας. Δύο φορές πρόσφυγες…

Γράφει: Δρ. Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης

               Επιστημονικός Συνεργάτης

Κέντρου Ανατολικών Σπουδών

Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία

               Παντείου Πανεπιστημίου.

                  http://www.kans.gr/ 
Συνέβη σήμερα:

 

Προβολές Αναρτήσεως

Μικρά Ασία (1922) – Κύπρος (1974).

Από την Αλάγια στη Νεάπολη Λευκωσίας.

Δύο φορές πρόσφυγες…

                             «Όμως τη σκέψη του πρόσφυγα
                             τη σκέψη του αιχμάλωτου
                             τη σκέψη του ανθρώπου
                            σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια
                            δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς.»
                                     Γιώργος Σεφέρης, «Τελευταίος σταθμός»

 Η ενασχόληση με την ιδιαίτερή του πατρίδα, Κύπρο και τον αλησμόνητο Ελληνισμό της «καθ΄ημάς Ανατολής» προκαλεί έντονη συγκίνηση στον γράφοντα ως πρόσφυγα εκ Λαπήθου. Το 1922 έλαβε χώρα η ανεπούλωτη Μικρασιατική Καταστροφή, με την ανοχή των Μεγάλων Δυνάμεων που μας χρησιμοποίησαν όσο ήμασταν αναγκαίοι και μας εγκατέλειψαν τη στιγμή της μεγάλης τραγωδίας, εξυπηρετώντας τα συμφέροντά τους στο πλαίσιο της real politique, και λόγω των λαθών και παραλείψεων της πολιτικοστρατιωτικής μας ηγεσίας η οποία παρέπαιε στη δίνη του Εθνικού Διχασμού…
Ο Πέτρος Σιούσιουρας παραθέτει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι «στη Μικρά Ασία συντελέστηκε Γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού»: όταν συλλαμβάνονταν Μικρασιάτες στρατιώτες εκτελούντο αμέσως, ενώ οι προερχόμενοι από την Ελλάδα αποστέλλονταν σε στρατόπεδα. Συχνά, μετά από βασανιστήρια θανατώθηκαν κληρικοί και Έλληνες τοπικοί άρχοντες στην ύπαιθρο και τα αστικά κέντρα. Όσοι Έλληνες κατέφυγαν από τη μικρασιατική ενδοχώρα σε περιοχές ελεγχόμενες από τον ελληνικό στρατό εκτελούντο επί τόπου. Ο ανδρικός πληθυσμός από δεκαεπτά έως εξήντα πέντε ετών αιχμαλωτίστηκε και επάνδρωσε τα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) για την ανοικοδόμηση χωριών και πόλεων που υπέστησαν καταστροφές. Αποτέλεσμα υπήρξε η μη επιβίωση του 95% των αιχμαλωτισθέντων…



Αλάγια: πρόκειται για παραθαλάσσια πόλη που βρίσκεται ανατολικά της Αττάλειας, σε απόσταση 120 χιλιομέτρων και σήμερα φέρει την ονομασία Alanya. Σύμφωνα με την απογραφή του 1893 ο πληθυσμός της ανερχόταν στους 37.914 κατοίκους, με 2.500 περίπου Έλληνες, ενώ το 2008 περί τους 400.000, εκ των οποίων 10.000 είναι Ευρωπαίοι. Ο τέως πρόεδρος του Συνδέσμου Αλαγιωτών Νέας Ιωνίας, Κωνσταντίνος Τσοπανάκης, επισημαίνει ότι στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κορακήσιον.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο έλαβε το όνομα Καλόν Ὄρος και αποτέλεσε έδρα Επισκοπής υπαγόμενης στη Μητρόπολη Σίδης. Ο προαναφερθείς σύλλογος, που ιδρύθηκε το 1965, έχοντας ως πρώτο Πρόεδρο τον αείμνηστο Ιάκωβο Σακαλόγλου, συνετέλεσε μεταγενέστερα στην αδελφοποίηση των Δήμων Alanya και Νέας Ιωνίας Αττικής, στην οποία κυρίως είχαν εγκατασταθεί οι Αλαγιώτες το 1922. Σημερινός Πρόεδρός του είναι ο Γιώργος Νουβέλογλου.

Ανατολικά της Αττάλειας - Βόρεια της Λευκωσίας

 Στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Νέας Ιωνίας (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) παρουσιάστηκε πρόσφατα το μυθιστόρημα Ανατολικά της Αττάλειας- Βόρεια της Λευκωσίας του Μάριου Μιχαηλίδη, ποιητή - πεζογράφου και φιλολόγου στη μέση ιδιωτική εκπαίδευση, από τον δραστήριο Σύνδεσμο Αλαγιωτών με τη συνεργασία της Κυπριακής Πρεσβείας. Στον χαιρετισμό του ο Γιώργος Νουβέλογλου ανέφερε -μεταξύ άλλων- ότι «επιλέξαμε να παρουσιάσουμε στην πόλη μας το έργο του συμπατριώτη μας, γιατί ως λαός βιώσαμε και γνωρίζουμε από προσφυγιά.».
Η Μορφωτική Ακόλουθος της Πρεσβείας, Μαρία Παναγίδου, διάβασε το μήνυμα του πρέσβη Κυριάκου Κενεβέζου και αποκάλυψε ότι και οι δύο γονείς της μητέρας της ήταν από την Αλάγια. Έχει συγγενείς εδώ, ανάμεσα στους οποίους και ο συγγραφέας. Ο Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, πατήρ Επιφάνιος, μετέφερε τις ευχές του Μητροπολίτη κ. Γαβριήλ.
 Ο Δημήτρης Κοσμόπουλος, συγγραφέας- δοκιμιογράφος και διευθυντής του περιοδικού Νέα Ευθύνη, παρουσιάζοντας το βιβλίο, αναφέρθηκε στη φυγή και εγκατάσταση της οικογένειας του συγγραφέα το 1922 από την Αλάγια στη Νεάπολη, βόρεια της Λευκωσίας. Έζησε την ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού, την Αγγλοκρατία και τον επικό αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-1959 για Ένωση με την Ελλάδα, την κολοβή Ανεξαρτησία, με αποκορύφωμα τα τραγικά γεγονότα του 1974, την Τουρκική Εισβολή και Κατοχή «λόγω της αφροσύνης ημών των ιδίων και όχι των κακών ξένων» που εξυπηρετούν διαχρονικά τα συμφέροντά τους. Τόνισε ότι πολλοί σήμερα μάς καλούν να απαρνηθούμε ως ενιαίος Ελληνισμός, σε Ελλάδα και Κύπρο, την ταυτότητά μας. Δίχως αιδώ διακηρύττουν ότι οι Καραολής και Δημητρίου άδικα θυσιάστηκαν και θα πρέπει «να συμβιβαστούμε με την “politically correct” αντίληψη, που θα μας εξασφαλίσει ένα κόκκαλο οικονομικής ευμάρειας με τη λοβοτομή της μνήμης και της υπόστασής μας.» Για να αποφευχθούν τα ανωτέρω, επιβάλλεται να ενεργοποιήσουμε τη σκέψη μας μέσω της μελέτης βιβλίων, σαν αυτό του Μάριου Μιχαηλίδη.
 Ο Νικήτας Παρίσης, συγγραφέας και δοκιμιογράφος, επισήμανε ότι ένα ποίημα του 1985 μετουσιώθηκε σε μυθιστόρημα το 2014. Προηγήθηκε η ποιητική σύλληψη του θέματος του διωγμού των Αλαγιωτών το 1922 και ακολούθησε η μυθιστορηματική μορφή. Έτσι η ταυτότητα και η ουσία αυτού του έργου είναι «ότι συνυφαίνει την Ιστορία με το προσωπικό βίωμα» κατόπιν των όσων είχε ζήσει μια οικογένεια που έφτασε στην Κύπρο και το 1974 υπέστη νέο ξεριζωμό. Ο ίδιος ο συγγραφέας ανέγνωσε αποσπάσματα από το έργο του. Επιστέγασμα της έντονα συγκινητικής εκδήλωσης αποτέλεσε η Μικτή Χορωδία του Συνδέσμου Αλαγιωτών υπό τη διεύθυνση της Καίτης Τσεκούρα με Κυπριακά και Μικρασιάτικα τραγούδια.
 Ο πρόσφυγας -και αν «κατάντησε κι αυτός πραμάτεια»- ΔΕΝ ΞΕΧΝΑ. Ο Κώστας Σερέζης θεωρεί ότι «η ανωτέρω διαπίστωση έχει επηρεάσει με τρόπο απόλυτο και καθοριστικό τους Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης, τους Έλληνες της Κύπρου, τους Αιγυπτιώτες Έλληνες, τους Βορειοηπειρώτες, τους Έλληνες των πόλεων με τα ελληνικά ονόματα στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου που κατέληξαν στα ρωσικά παράλια, μετά τη Γενοκτονία που υπέστησαν από τους Τούρκους, και υπήρξαν, αργότερα, τα θύματα των μεγάλων σοβιετικών εκκαθαρίσεων, οι οποίες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας από τις ίδιες τις ρωσικές αρχές μετά την πτώση του λεγόμενου Υπαρκτού σοσιαλισμού.»
«Όταν τα βλέπω, κλαίω…»

 Ολοκληρώνοντας, παρατίθενται ενδεικτικά τα εξής αποσπάσματα:

Ι. από το βιβλίο

  «(…) Η Μαρία ετοίμασε έναν μποξά με ρούχα, παξιμάδια και εικονίσματα. Με τρόπο ξεχώρισε μιαν ασημένια Παναγία για τη Σουμπούλ Χανούμ, που πίστευε στη Μαριάμ Ανέ, τη Μάνα του Χριστού και της έκανε τάματα.(… )» (σελ. 15).
«Οι Αλαγιώτες δεν είχαν ποτέ προβλήματα με τις Αρχές. Μέχρι που ήρθαν εκείνοι οι αγριάνθρωποι, οι Τσέτες, με τις πάλες και τα σταυρωτά φυσεκλίκια στο στήθος. Τα μπράτσα τους ήταν όλο πληγές που τις έξυναν επίτηδες για να στάζει αίμα (…)» (σελ. 17-18).
«Στην Καραμανιά. Απέναντι από την Κερύνεια, λοξά άμα δεις, το πρωινό, φαίνονται τα βουνά μας. Εγώ όταν τα βλέπω, κλαίω. (…)» ( σελ. 30).
«Το καράβι καλοτάξιδο, μα η Κύπρος δε φαινόταν. Κάθε τόσο ο Μπέης τέντωνε το κορμί του και κοίταγε μπροστά. Στο βάθος είχε θολούρα, μα ο Τούρκος το ήξερε, πως όλο και πλησίαζαν στο νησί. (…)» ( σελ. 32).
 «Σαν κατέβουν, θα μπουν σε καραντίνα σαράντα μέρες. (…) Ο Μπέης τους εξηγούσε πως οι Αρχές στην Κύπρο είναι Εγγλέζοι. Δεν έχει Τούρκους στρατιώτες ούτε Τσέτες. Να μη φοβούνται. (…)» (σελ. 33).
«Ο τόπος (σ.σ. κοντά στη Σαλαμίνα, έξω από την πόλη της Αμμοχώστου) έμοιαζε με την Αλάγια. Πεύκα, θάλασσα και κολόνες. (…)» (σελ. 35).
 «Ύστερα πήραμε το δρόμο για τη Λευκωσία. Έκανε εντύπωση το όνομά της στη γιαγιά Μαρία. Ακουγόταν σαν όνομα Αγίας. (…)» (σελ. 39).
«Τα νέα από τη Λεμεσό διαδόθηκαν πολύ γρήγορα στη Λευκωσία ( σ.σ. λόγω της εξέγερσης των Οκτωβριανών του 1931). Ήταν η πρώτη φορά που οι πρόσφυγες καταλάβαιναν πως τα πράγματα στο νησί δεν ήταν τόσο ήρεμα όσο οι ίδιοι πίστευαν. Οι Εγγλέζοι χτύπησαν μιαν ομάδα Έλληνες που φώναζαν «Ένωση». (…)» (σελ. 48).
«Η Μαρία έμπαινε πάλι στη δίνη ενός ονείρου, που την πήγαινε τριάντα τόσα χρόνια πίσω. Ο ξεριζωμός άφησε μέσα της χαρακιές, που ο χρόνος δεν έλεγε να τις επουλώσει. (…)» (σελ. 71).
«Θολά μες στο μυαλό της ξυπνούσαν εικόνες και λόγια για τους Αλαγιώτες Τούρκους που σέβονταν τη μάνα του Χριστού και έστελναν κρυφά με τους Χριστιανούς τάματα, χρυσό και ασήμι. (…)» (σελ. 113).
«Σε χρόνο ασυνήθιστα μικρό, η Κύπρος έμεινε να μοιάζει με καḯκι ριγμένο σε μανιασμένο πέλαγο. Τα καράβια φορτωμένα ελληνικό στρατό έφευγαν το ένα πίσω από το άλλο (σ.σ. λόγω της απόσυρσης της ελληνικής μεραρχίας, το 1967). Είδα στρατιώτες να κλαίνε, γιατί το είχαν ντροπή που δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. (…)» (σελ. 121- 122).
«Ο εργάτης με τον παππού στρατιώτη στη Σμύρνη το ΄22, γύρισε σ΄ ένα παλικαράκι και του είπε: Η διχόνοια ήταν που στάθηκε η αιτία της ήττας. Ο στρατός όπου φύγει- φύγει κι΄ ύστερα ο ξεριζωμός. ( …)» (σελ. 127).
«Η γιαγιά Μαρία πέθανε την ώρα που το ραδιόφωνο πάσχιζε να ενθαρρύνει τους αγουροξυπνημένους κι αποσβολωμένους Κυπρίους (σ.σ. στις 20 Ιουλίου 1974): «Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους». Αυτό που όλοι φοβόντουσαν, τελικά έγινε. (…)» (σελ. 128).

ΙΙ. Το ομότιτλο ποίημα (1987)

«(…) Μάνα μου ανατολικά της Αττάλειας που χανόταν
Η χαρουπιά με την κούνια σου ορφανή στην αγκαλιά της
νένας μου
Πέρα δώθε τρία μερόνυχτα το βαπόρι
Μάνα μου έβλεπες η πόρτα μας κατάκλειστη
Έχασκε ανατολικά της Αττάλειας
Ξημερώματα Φαμαγκούστα οι πρόσφυγες καραντίνα
έκλαια πολύ
γιε μου τι να σου πω…
Λευκωσία 1974
Γιε μου γιε μου μιλιούνια τα αλεξίπτωτα
Πώς πέφτανε
ο πατέρας σου άρρωστος, η γιαγιά
Άρπαξα το ρολόι φύγαμε
ξέχασα να κλείσω τις βρύσες
Ανατολικά η πορτοκαλιά την αγαπούσα έλεγες
Τί να σου πω γιε μου κλαίαμε πολύ γιε μου
Μάνα μου ανατολικά της Αττάλειας
Βόρεια της Λευκωσίας
μιαν αγωνία που ζήσαμε »


Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αγτζίδης Βλάσης, Μικρά Ασία: ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1923), εκδόσεις
    Παπαδόπουλος, 2015.
Δίκτυο Μικρασιάτης, «Ανατολικά της Αττάλειας – Μάριος Μιχαηλίδης, Νέα Ιωνία».
Η Σπάρτη της Ανατολής, περιοδικό, αρ. φύλλου 08, Ιανουάριος 2016, έκδοση της Ενώσεως Σπάρτης Μ. Ασίας.
Ελευθερόγλου Νίκος, «Θα βάλουμε μυαλό στα εθνικά θέματα;» - Καλεντερίδης Σάββας, «Πότε θα
    διδαχτούμε από την Ιστορία;», στην εφημερίδα Δημοκρατία, 5 Ιουνίου 2016.
Ιερά Μητρόπολις Πισιδίας – Αλάγια (Alanya).
Μιχαηλίδης Μάριος, «Ανατολικά της Αττάλειας, βόρεια της Λευκωσίας. Μιαν αγωνία που
    ζήσαμε…», στην ποιητική συλλογή Τα Ανεξίτηλα, εκδόσεις Δόμος, 1987.
Μιχαηλίδης Μάριος, Ανατολικά της Αττάλειας, βόρεια της Λευκωσίας, εκδόσεις Momentum, 2014.
«Μόνα Σαββίδου-Θεοδούλου. Μια Λεμεσιανή κρατά άσβεστη τη μνήμη των πατρίδων της Μ.
    Ασίας», στο: www.enosismyrneon.gr.
Παρίσης Νικήτας, «Ανάμεσα στην ιστορία και στο προσωπικό βίωμα», στην Elliniki Gnomi, 25
    Nov 2015.
Σαββίδου-Θεοδούλου Μόνα, Αλέξανδρος Εμμανουήλ Κεχαγιόγλου, εκδόσεις Ακτή, Λευκωσία, 1994.
Σερέζης Κώστας, «…κατάντησε κι αυτός πραμάτεια», στο: www.oanagnostis.gr.
Σιούσιουρας Πέτρος, Γεωπολιτική και ζωτικός χώρος. Η Μικρασιατική Εκστρατεία και ο
    ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων, πρόλογος: Ομότιμος Καθηγητής Κλεομένης Κουτσούκης,
    Ι. Σιδέρης, 2012.
Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου, 90 χρόνια μνήμη Μικρασίας…, Κειμήλια, έγγραφα και έργα
   τέχνης των προσφύγων – Από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο, Λευκωσία, 2012.
Χόρτον Τζορτζ, Η κατάρα της Ασίας, Πρόλογος: Γιάννης Π. Καψής, εκδόσεις Α. Α. Λιβάνη, 1992.
Χριστοδούλου Λουκάς, Η ιστορία των Σωματείων της Νέας Ιωνίας από την ίδρυση της πόλης ώς την Μεταπολίτευση 1923-1974, εκδόσεις Μπαλτά, 2015.